Indigoblauw was 5000 jaar geleden een behoorlijk warme kleur. De productie van en handel in deze kleurstof werd hevig betwist toen Oost-Indiase kooplieden indigo begonnen te introduceren in Europa, waar wede de voorkeurskleurstof was. Nog in de war? Wat is een wedeplant en welke andere interessante wedeplantinformatie kunnen we opgraven? Is er een verschil tussen indigo- en wedeplantenkleurstoffen? Lees verder om erachter te komen.
Wat is een wedeplant?
wede (Isatis tinctoria) is een rechtopstaande tweejarige die tussen de 1-3 voet (30-90 cm.), Soms tot 1,2 m. hoog wordt. De bladeren zijn blauwgroen bedekt met een poederachtige witte pluis. De bladeren zijn smal en licht gekarteld tot golvend. De plant bloeit met kleine gele bloemen in het voorjaar van het tweede groeijaar en ontwikkelt zich tot blauw/zwart fruit. De plant werd eeuwenlang gekweekt als medicinaal en bron van blauwe kleurstof.
In sommige delen van de wereld wordt de eens zo waardevolle wedeplant als onkruid beschouwd en groeit ze inderdaad als zodanig.
Informatie over wedeplanten
Woad was inheems in Zuidoost-Europa en verspreidde zich snel in de prehistorie. In het grootste deel van Europa werden wede-plantenkleurstoffen de overheersende blauwe kleurstof bij uitstek en wordt in feite soms aangeduid als "verfstof voor verven". De blauwe kleurstof van wedeplanten werd door oude volkeren van de Britse eilanden gebruikt om hun lichaam te schilderen in de hoop hun vijanden bang te maken.
Aan de andere kant, Indigo (Indigofera tinctoria), een inwoner van Zuid-Azië was daar de populaire keuze voor blauwe kleurstof. Productie en handel werden gecontroleerd door India. De import van indigokleurstoffen begon onder wedeproducenten toe te nemen. Ze verenigden zich om de invoer van indigo te bestrijden en hun levensonderhoud te redden. Langzaam maar zeker, ondanks wetgeving, nam indigo de overhand en werd het de favoriete kleurstof in West-Europa.
Natuurlijk maakte de introductie van synthetische indigotine (synthetische indigokleurstof) tegen het einde van de 19e eeuw het geschil tussen wede- en indigoleveranciers een betwistbaar punt. Maar hoewel de blauwe kleurstof van wedeplanten bloedt en vervaagt met de leeftijd, is het juist deze vervaging die het een uniek en waardig medium maakt. Als je wede als kleurstof wilt gebruiken, kun je het het beste zelf laten groeien. Blijf lezen om erachter te komen hoe je wedeplanten kunt laten groeien.
Hoe wedeplant te kweken?
Woad is zeer competitief en kan waardevolle gewassen, inheemse vegetatie en weidegronden verdringen. Het heeft ook een extreem lange penwortel (3-5 voet of 0,9-1,5 m lang) waardoor hij bijna onverwoestbaar is. Daarom vinden veel plaatsen wede te invasief en bestempelen ze het als een schadelijk onkruid.
Dat gezegd hebbende, wedezaad kan online worden verkregen of als je er een stukje van tegenkomt, kun je je eigen zaden oogsten. Zaai de zaden in maart dun ruimte in zaadtrays. Licht bedekken met aarde en vochtig houden.
Wanneer de zaailingen groot genoeg zijn om te hanteren, transplanteer ze dan naar buiten, met een centimeter ruimte tussen elk. Wede houdt van een alkalische grond, dus een week voor het planten kalk geven, geeft ze de juiste pH van de grond. Houd de wedezaailingen vochtig.
Herplant wede niet in dezelfde ruimte als andere Brassicae. Net als andere leden van de koolfamilie is wede vatbaar voor knolvoet, die van lid op lid kan worden overgedragen, dus oefen vruchtwisseling.
Woad plantenverzorging
Eenmaal gevestigd, behalve water en een beetje kunstmest, is er tot de oogst weinig extra verzorging van wedeplanten. Wede heeft veel stikstof nodig, bemest daarom met stikstofrijk voer van gedroogd bloedmeel of hoef- en hoornmeel.
Woad is in juli tot en met september klaar om te oogsten. In sommige gebieden kan tot november wede worden geoogst, maar het begin van de herfstvorst zal de kleur waarschijnlijk verminderen.
Om je planten te oogsten, gebruik je een scherpe snoeischaar of een tuinschaar om de nieuwere bladeren terug te knippen. Vermijd de oude bladeren die gemakkelijk te herkennen zijn aan hun blauwe tint. De oude bladeren bevatten geen chemische stof meer die kleurstof wordt. Snijd echter ook de oude rug, gebruik ze gewoon niet in het kleurproces. Het is beter om alle bladeren van een plant in één keer terug te knippen en deze vervolgens opnieuw te laten groeien.
Nu ben je klaar om de bladeren te gebruiken voor kleurstofextractie. Doe de verse bladeren in een pot en bedek ze met bijna kokend water. Sluit de pot. Al snel wordt het water gekleurd en begint het een beetje te borrelen. Op dit moment wordt alkali aan het gekleurde water toegevoegd, geschud en de oplossing wordt groen.
De stof wordt vervolgens geverfd met de groen/gele kleurstof. Waar is het blauw? Zodra de stof wordt blootgesteld aan lucht, neemt oxidatie het over en voila! Je hebt een mooie blauwe. Het proces wordt voltooid door de kleurstof in zuur te zetten en vervolgens wordt het gewassen en gespoeld.
Uitgebreide instructies zijn online te vinden, maar het klinkt alsof er wat vallen en opstaan nodig is. Blijkbaar is de kleurstof lastig om mee te werken.
Bestrijding van onkruid bij planten
Voor degenen onder u die er niet aan zouden denken om wede te cultiveren en gewoon van de verdomde dingen af willen, zijn er zowel chemische als niet-chemische controles.
Niet-chemische methoden voor uitroeiing zijn onder meer trekken aan de hand, wat vrij moeilijk is omdat de penwortel zo diep is. Bezoek ook de wede-site om de paar weken, omdat de plant gemakkelijk zelf zaait en dit vele jaren kan doen. Je kunt het maaien voor een zeer tijdelijke controle, of er een paar geiten op proberen.
Een inheemse roestschimmel wordt onderzocht als biologische bestrijding, maar is nog niet beschikbaar.
De andere optie is chemische controle. Raadpleeg uw plaatselijke voorlichtingsbureau voor aanbevelingen met betrekking tot herbiciden voor gebruik in uw regio.
